Rijksmonument & vakwerk
Hoeve Hurpesch is een eeuwenoude rijksmonumentale typisch Zuid Limburgse vakwerkboerderij. De geschiedenis van het perceel gaat terug naar de 14e eeuw. Er heeft ooit een kasteel gestaan, omringd door een gracht. De huidige Klitserbeek die langs de boerderij stroomt herinnert hier nog aan. Lang geleden werd hier geboerd. Het omliggende natuurgebied is momenteel eigendom van Natuurmonumenten, maar was destijds onderdeel van de boerderij.
Vakwerkboerderij
De typische zwart-witte huisjes die je op veel plaatsen tegenkomt hier in zuid Limburg. Prachtige eiken spanten, eeuwenoude houten balken. Het skelet van een vakwerkhuis is gemaakt van houten balken en de vlakken worden gevuld met een takkenraster, stro en leem. Tot 1850 werden veel huizen in het Heuvelland op deze manier gebouwd. De materialen waren direct in de buurt te verkrijgen en het was goedkoop. Tevens recyclebaar. Erg duurzaam dus eigenlijk.
Bakhuizen
Bakhuisjes zie je veel hier in de buurt. Het zijn kleine huisjes, waarvan 1 deel een grote oven is van vaak minimaal 2 meter diep en of rond. De oven werd een dag lang opgestookt m.b.v. takkenbossen of de zogenoemde sjansen. De oven werd dan zo’n 300 of meer graden. Eerst werden er de broden in gebakken, dan een paar uur of dag later (als de oven 160 graden was) de vlaaien en tot slot diende de oven om bv. appeltjes te drogen (60-70 graden).
Doorgaans staan deze huisjes los van de hoeves in verband met brandgevaar. Niet elk huis had een bakhuis. Deze werden vaak gedeeld door de inwoners van een buurtschap.
Zo ook in het Bakhuisje van vrouw Holle. Hier werden vroeger ook broden en vlaaien gebakken. Vaak voor de hele buurt. En samen met elkaar.
’n beetje geschiedenis
Kasteel Hurpesch was een kasteel of versterkt huis bij Hurpesch. Het lag op de rechteroever (oostoever) van de Geul vlak bij de plaats waar de Klitserbeek in de Geul uitmondt. Het kasteel is in de 14e eeuw waarschijnlijk gesloopt of vervallen geraakt. Later werd de vakwerkboerderij gebouwd.
In 1325 werd het kasteel genoemd als leengoed waarbij Gilles van Horpesch het in bezit had. In de 16e eeuw was de familie Van Wallum de eigenaar van het goed met de naam Horpisch. In 1696 werd kasteel Hurpesch gesloopt en in de 18e en 19e eeuw werd de huidige vakwerkhoeve gebouwd. In 1993 voerde men archeologisch onderzoek uit op het terrein rond de boerderij. Daar is vastgesteld dat de hoeve op een vrijwel rond eiland (zogenaamde motte) lag met een doorsnede van ongeveer 50 meter.
Rondom dit eiland lag er een gracht die werd gevoed door de klitserbeek. Het oorspronkelijke kasteel heeft zeer waarschijnlijk op het zuidelijk deel van het eiland gelegen. De huidige hoeve is waarschijnlijk de voortzetting van de voorburcht en de toegang tot het kasteel zou aan de noordzijde gelegen hebben.